Tính dục trong văn học hôm nay

by _*lovesick*_ Sat Mar 13, 2010 10:45 am

Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp

Sex chỉ là sex thì vô nghĩa, không đáng bàn, tốt nhất là đi xem phim sex. Luân lý khoác lên sex cái áo giáp nghĩa vụ cao thượng rồi trả công rẻ mạt cho nó bằng chút ít khoái cảm không làm thoả mãn thật sự cho cả người nam, người nữ...

1. Văn học là nhân học

Định nghĩa về văn học nêu trên của Macxim Gorki được nhiều nhà văn ưa thích vì nó có tính chất hướng đạo cho công việc viết văn của họ. Muốn viết văn, nhà văn dứt khoát phải biết cách nghiên cứu con người. Bước đầu của việc nghiên cứu đấy là ngay từ đầu anh ta phải biết cách nhìn, biết cách quan sát bản thân mình, sau đó mới mở rộng ra quan sát “ngoài thiên hạ”. Việc nhìn chính xác thấu đáo con người là việc rất khó đối với một nhà văn trẻ. Thường thường, những “nhà văn trí thức” đã giành thời gian rất nhiều để tìm đọc các sách về tâm lý học, về triết học, thậm chí cả về y khoa, về sinh lý học, kể cả đến tử vi tướng số…

Tôi lấy làm ngạc nhiên vì thấy nhiều nhà văn trẻ quá tự tin về thiên tài, về năng khiếu đã coi thường việc học tập bài bản những kinh nghiệm của người xưa mà chỉ ỷ lại vào “sự mơ mộng bay bổng của tâm hồn” (!) vào tưởng tượng… Văn học quả thực không phải là thứ lao động cơ bắp giành cho “các thợ đấu lực lưỡng”… Chúng ta biết rằng hầu hết các nhà văn cổ điển đều bắt đầu công việc viết văn của họ một cách dè dặt như những cậu học trò khiêm tốn bằng những bài tập rất nhỏ, bằng những “truyện ngắn” có tính chất tự quan sát bản thân mình trước khi “anh cùng em đi sang bên kia cầu”, trước khi đi ra ngoài xã hội. Họ không bao giờ đặt bút viết ra những gì “bịa đặt”, những gì mà họ không từng trải qua, không từng thể nghiệm.

Chúng ta còn nhớ Honoré de Banzac vĩ đại khi viết văn đã quan sát và tự phát hiện ra tuyến nước bọt trước khi các nhà y học phát hiện ra nó. Trong văn học hiện đại, nếu chú ý, chúng ta sẽ thấy các tác phẩm tự sự của các nhà văn trẻ (bằng cách tự quan sát bản thân mình) bao giờ cũng “nặng đồng cân” hơn các tác phẩm có tính chất hư cấu, bịa đặt hay “tưởng tượng” rất nhiều. Muốn tự sự, nhà văn trẻ dứt khoát phải thành thật - điều mà rất ít người viết cả gan làm được. Chúng ta cứ than phiền về sự nhạt nhẽo của các cây bút trẻ. Chính việc né tránh “sự thật bản thân”, thói giả dối (muốn qua sông mà không ướt áo, muốn lập danh một cách nhàn hạ) đã là một nguyên nhân làm nên sự nhạt nhẽo đó.

Trong việc tự quan sát, “chỗ kín” chính là chỗ người ta hay bỏ quên nhất. Văn học Việt Nam trong nhiều năm gần như bỏ qua đề tài tính dục. Thực ra viết về sex là rất khó. Việc “lập ngôn” những chuyện cao đạo về “trung, nghĩa, lễ, trí, tín”, về “giang sơn”, về “an ninh thế giới”, về “hình như thượng”, về các chuyện “vĩ mô”… tôi không dám cho là hão huyền nhưng lại vẫn thường được đa số các nhà văn theo đuổi từ bấy lâu nay đôi khi cũng nhàm và nhảm. Chỉ một số ít người “liều mình như chẳng có”, chỉ một số ít người tiên phong mới dám động bút viết về đề tài khó nói này. “Nếu không hiểu rõ con cu/ Đọc vạn quyển sách cũng ngu như bò” (Thơ Nguyễn Bảo Sinh). Đấy là một chân lý mà gần đây người ta mới vỡ oà ra, nhất là sau khi cùng với sự phổ cập của Internet, bóng ma sexy không ngừng ám ảnh, thậm chí trùm lên đời sống tinh thần của hầu hết nhiều người (không cứ chỉ là trẻ tuổi) ở trong xã hội. Ta hãy đảo qua các tiệm “cà phê internet” vào các đêm trắng mới thấy văn học ở ta “quan liêu” thế nào. Văn học đã không biết cách làm thoả mãn các độc giả thân yêu của nó để đề tài ấy cho các phương tiện nghe nhìn khác ra sức khai thác vô tội vạ, thậm chí chẳng đếm xỉa đến bất cứ một thứ tabou nào hết.

2. Dục tính là nhân tính

Triết lý trứ danh đó của đạo Phật thật sâu sắc và vĩ đại. Để hiểu rõ điều này chẳng phải dễ dàng. Hầu hết các nhà văn đáng kể trong thâm tâm đều muốn viết ra được một cuốn “dâm thư” có ý nghĩa giáo dục như “Truyện Kiều”, như “Nghìn lẻ một đêm”, “Hồng lâu mộng” hay “Kim Bình Mai”… Người xưa từng cho rằng sex, cái hiểm địa ấy chính là “cánh cửa sinh ra ta mà cũng là nấm mồ chôn ta”. Ở người đời, tư tưởng - với sự hỗ trợ của bản năng – bao giờ cũng muốn phóng khoáng phong lưu nhưng lại thường không dám nhìn thẳng vào mình, không muốn (như nhiều người nói) “đối diện với mình”, không dám “đối diện với tha nhân”. Con người ngượng ngập tìm cách che giấu dục vọng, kìm nén nó, không dám bước ra các biên giới lằn ranh luân lý.

Thường các ranh giới vô hình ấy chỉ là hàng rào chắn để áp đặt cho người khác chứ lại không nhằm vào mình (dâm là xấu, dành cho kẻ khác chứ không dành cho ta). Trớ trêu, câu chuyện “ban ngày quan lớn như thần/ban đêm quan lớn tần mần như ma” vẫn là một nét chân dung phổ quát không phải chỉ riêng ở những người “giỏi chính trị”. Không gì dạy cho người ta “giỏi chính trị” như dục vọng. Nhân tính và phi nhân tính cũng là ở đấy. Dục vọng với sĩ diện, với danh dự là “hai mặt của một vấn đề”, là văn hoá, là nghệ thuật đã làm nên giá trị (phải chăng là duy nhất có ý nghĩa?) cho cuộc sống này.

Sex- về phương diện nào đấy không chỉ đơn thuần là chuyện phòng the duy trì nòi giống. Luân lý khoác lên sex cái áo giáp nghĩa vụ cao thượng rồi trả công rẻ mạt cho nó bằng chút ít khoái cảm không làm thoả mãn thật sự cho cả người nam, người nữ. Luân lý làm nghèo tính dục. Nhiều nhà văn cảm thấy bó tay trước bức tường vô minh luân lý dựng lên trước đề tài tính dục. Đề tài này khó đến nỗi trong văn chương thực sự nó gần như một miếng đất hoang. Đúng là hiểm địa!

3. Vẫn bị bóng đè

Trong văn học Việt Nam “đương đại” (tôi lấy mốc bắt đầu từ “đổi mới” trở lại đây) phải ghi công cho các nhà văn nữ với việc khai hoá đề tài tính dục. Người đầu tiên có những đóng góp đáng kể là Phạm Thị Hoài với một loạt truyện ngắn như “Năm ngày”, “Thuế biển”, “Chín bỏ làm mười” v.v… Lối viết “gia giáo” của Phạm Thị Hoài vẫn là một lối tiếp cận từ xa, sex trong tinh thần chữ nghĩa nhiều hơn là ở những cảm giác trực tiếp. Gần đây, với tập truyện ngắn “Bóng đè”, Đỗ Hoàng Diệu có một sự bứt phá hiện đại và quyết liệt hơn ở trong ý thức của người viết về đề tài này.

Sự ỡm ờ trong việc trình bày tính dục làm cơ sở cho những ngụ ngôn phê phán xã hội là một định hướng khá chính xác của ngòi bút hiện thực vô thức Đỗ Hoàng Diệu (tiếc thay Đỗ Hoàng Diệu cũng vẫn chỉ bó hẹp ở trong hệ quy chiếu hiện thực mà thôi). Cái hạn chế, chính là ở chỗ Đỗ Hoàng Diệu cũng chưa dám đi tới cùng để ý nghĩa ngụ ngôn kia (tức là vạch trần chân tướng xã hội) khoả thân trần trụi hơn. Sở dĩ “Bóng đè” thành công, làm nhiều người thích hơn các truyện ngắn khác như “Dòng sông hủi”, “Tình chuột”… chính là ở chỗ Đỗ Hoàng Diệu đã làm cho người đọc hiếu kỳ luôn nơm nớp dò hỏi: “Ai đè? Bóng nào đây? Lịch sử ư? Hay là xã hội? Hay là… ấy?”. Tôi rất hiểu cái khó của Đỗ Hoàng Diệu vì bản thân tác giả cũng chẳng muốn salon hoá “cái nõn nường” một chút nào (nó đáng để treo cao hơn). Viết về sex có tính chất thiền không phải ai cũng đủ sức làm được.

Sex chỉ là sex thì vô nghĩa, không đáng bàn, tốt nhất là đi xem phim sex. Cho đến nay có lẽ chưa có nhà văn nào ở ta viết về đề tài tính dục vừa làm thoả mãn được tính hiếu dâm lại vừa thoả mãn được thói ưa chuộng luân lý và tật thói đạo đức giả của người đời một cách thuyết phục và văn học nhất. Thực sự, đây là một bài toán khó giải cho các cây bút tiên phong trong văn học. Đến bây giờ, “Bóng đè” của Đỗ Hoàng Diệu vẫn là một bóng đè cho nhiều người viết (nhất là cho đám mày râu lúc nào cũng ra dáng oai phong lẫm liệt giương oai diễu võ trên các văn đàn).

Hay là chúng ta hãy bắt đầu bằng việc tự quan sát bản thân và viết ra những lời tự sự thật lòng, thật tự nhiên, không hề dối trá? Chúng ta hãy bắt đầu bằng việc kể lại những mối tình đầu với ý thức sám hối rằng chúng ta đã để buột mất đi cuộc sống, buột mất đi những cảm giác khoái lạc nhất chẳng qua vì chúng ta đã đánh giá quá cao “những thiên đường mù”?

Trở lại trường hợp của Đỗ Hoàng Diệu. Dù thế nào đi nữa tôi vẫn coi đó là một hiện tượng đáng kể nhất trên văn đàn vừa qua. “Bóng đè” của Đỗ Hoàng Diệu vẫn còn dư sức đè người ta nếu như chưa có ai viết được về tính dục hay hơn và "hot" hơn thế.